Monday, December 24, 2007

آسیا قسطانیان - نخستین بازیگر زن سینمای ایران

*
نخستین فیلم های سینمای ایران
*
*پژوهش ، گردآوری و ویرایش : آنسه
*
*
زن همواره یکی از عوامل مهم و موثر در هنرهای داستانی و دراماتیک بوده است و بدون حضور او ، بسیاری از آثار مهم ادبی و نمایشی جهان نمی توانسته اند خلق شوند.ر
*
در سینمای بعد از انقلاب ایران ، زمانی که حضور زن به شکل گذشته ممنوع شد ، برای این که فیلم ها در بین مردم کشش لازم را داشته باشند ، جای خالی زن را با حضور کودکان در برخی از فیلم ها پُر کردند . در همان زمان فیلم هایی ساخته شد که محور اصلی داستان فیلم ، حضور یک کودک بود تا فیلم را از حالا خسته کننده گی نجات دهد.ر
*
اما ، حضور کودک نیز نتوانست جای خالی زن را در سینمای بعد از انقلاب ایران پُر کند و به همین دلیل در پی چاره ای برآمدند که بر اساس قوانین خاص و صد البته محدود ، از وجود زن در سینمای ایران استفاده کردند، اگر چه حضور خانم ها در اغلب این فیلم ها ، حضوری ناقص و غیر متعارف بود.ر
*
در واقع از ابتدا ، این زن بود که چالش های دراماتیک اغلب آثار دراماتیک را شکل می داده است.ر*سینمای ایران نیز از همان آغاز به قصد ایجاد کشش و جذابیت ، از بازیگران زن بهره گرفته است. جامعه ی سنتی پس از انقلاب مشروطیت ، به ویژه به دنبال حرکت های نوگرایانه دوران سلطنت خاندان پهلوی ، به تمدن غرب گرایش پیدا کرد و تحولاتی در ساختارهای فرهنگی و اجتماعی جامعه پدیدار شد .اما این نوگرایی با مقاومت اقشار سنتی جامعه رو به رو شد و به این ترتیب چالش نو گرایی و سنت گرایی ، یکی از تعارض های مهم جامعه ی ایران را شکل داد.
ر
*
سینما یکی از دست آمد های مهم جهان مدرن به حساب می آید و این پدیده ، پنج سال پس از پیدایش در غرب ، توسط مظفرالدین شاه به جامعه ی سنتی ایران راه یافت که از همان زمان ، به عنوان پدیده ای کفر آمیز مورد نکوهش سنت گرایان قرار گرفت.ر
*
فیلم سازی در ایران تا مدتی صرفن جنبه ی خبری داشت و هنوز از ساختن فیلم داستانی خبری نبود ، تا این که از سال 1308 و با فیلم آبی و رابی ، که توسط آوانس اگانیانس ساخته شد، ساخت فیلم های داستانی در ایران مرسوم شد.ر
*
*
*
آوانس اوگانیانس به منظور تربیت بازیگر برای ایفای نقش در نخستین فیلم بلند سینمای ایران ، اولین مدرسه ی تربیت هنرپیشه را تاسیس کرد.ر
*
آگهی افتتاح این مدرسه در روزنامه ی ایران به تاریخ بیست و چهارم فروردین سال 1309 خورشیدی چاپ شد. متن آگهی چنین بود:
ر
*
آگهی مدرسه ی آرتیستی سینما
*
ر«مدرسه ی آرتیستی سینما واقع در خیابان علاءالدوله از روز 26 فروردین مطابق با 15 آوریل ، به توسط معلمین و معلمه های متخصص افتتاح خواهد شد و جهت خواتین کلاس مخصوص دایر است. داوطلبین می توانند هر روزه از ساعت سه بعداز ظهر تا هشت ، خود را به دفتر مدرسه معرفی نمایند.»ر
*
*
مدرسه ی بازیگر ی تاسیس شد و از بین داوطلبین تعدادی برای بازی در فیلم انتخاب شدند. بیش تر داوطلبان از خانواده های مرفه بودند و سر کلاس آمدن نیز دلخواه بود. اوگانیانس شهریه ای بابت این کلاس ها نمی گرفت و حتا برخی از مخارج را شاگردان تقبل می کردند. البته سر کلاس های بازیگری ، خانم ها شرکت نداشتند ولی در کلاس های شمشیر بازی خانم ها نیز شرکت می کردند.ر
*
فیلم آبی و رابی ، فیلمی صامت بود و بازیگر زن نداشت. محمد ضرابی بازیگر نقش رابی در خاطرات مربوط به نحوه ی فیلم برداری می گوید : هر صحنه ، پنج یا شش دفعه فیلم برداری می شد ، این به خاطر بازیگران بود که نمی توانستند کارشان را خوب انجام دهند ، اوگانیانس کار را متوقف می کرد و دوباره یادشان می داد و دوباره فلیم برداری شروع می شد. ... همه ی صحنه های فیلم در فضای باز فیلم برداری شد ، زیر نور آفتاب ، اصلن برای نورپردازی ، چراغی روشن نشد ، برق هم گران بود ، نمی شد زیاد مصرف کرد.ر
*
این فیلم از دوازدهم دی ماه 1309 در سینما مایاک که صاحب آن تهیه کننده ی فیلم هم بود ، به نمایش در آمد.ر
*
اگانیانس در سال 1311 فیلم حاجی آقا آکتور سینما را ساخت که شهرت و اهمیت بیش تری یافت. در این فیلم ، دختر حاجی آقا می خواهد با کسی ازدواج کند که اهل سینماست ، حاجی آقا با سینما مخالف است و مانع ازدواج دخترش می شود . دختر و داماد آینده ، حاجی آقا را به گوشه و کنار شهر می کشانند و پنهانی از او فیلم می گیرند . فیلم آماده می شود و آنان با تمهیداتی حاجی آقا را به سینما می کشانند .رفیلم بر پرده می افتد و حاجی آقا از تصویرش خوشش می آید و برای خود و سینما کف می زند.ر
*
فیلم حاجی آقا آکتور سینما ، از جهت فرم و تکنیک ، ضعف های زیادی داشت و به زعم نویسنده گان سینمایی آن دوران ، فیلم تاریک بود ، صورت بازیگران سیاه بود و به خوبی دیده نمی شد . نتیجه آن که تماشاگران عام و خاص استقبالی از این فیلم به عمل نمی آورند.ر
*
اما این فیلم از چند جهت در تاریخ سینمای ایران اهمیت پیدا می کند. نخست از این جهت که یکی از فیلم های آغازین تاریخ سینمای ایران است . دوم این که به چالش سنت و مدرنیسم که یکی از تعارض های مهم جامعه ی ایران است ، توجه نشان می دهد و سرانجام اهمیت فیلم حاجی آقا آکتور سینما به دلیل حضور نخستین بازیگر زن ایرانی در عرصه ی سینما بوده است.ر
*
*
آسیا قسطانیان
*
نخستین بازیگر زن ایرانی
**
*
آسیا قسطانیان در این فیلم نقش دختری را داشته است که به خاطر ازدواج با مردی که اهل سینماست ، با مخالفت پدرش مواجه می شود. اما این زن ایرانی ، مسلمان نیست و تا آن زمان هیچ کدام از زنان مسلمان ، جرات بازی در فیلم های سینمایی را نداشته اند.
ر
*
در فیلم حاجی آقا آکتور سینما، زن ، کشاکش های مردانه ی فیلم را رقم می زند ، اما خود در روند رخدادهای فیلم نقش چندان تعیین کننده ای ندارد . زن صرفن وسیله ای ست که چالش های فیلم را در زمینه ی تقابل سنت و مدرنیسم رقم می زند.ر
*
زن در این فیلم ، تیپ است و شخصیت نیست و از الگوی قدیمی زن فرشته گون پرداخت شده است (مانند تیپ اول زن در رمان بوف کور صادق هدایت ، که زن اثیری است که از جهان خیال و اسطوره می آید و سیمای فرشته گونی دارد.) او گرچه پا در وادی جهان مدرن گذاشته است و به یکی از حرفه های سینما دل بسته ، اما همچون زنان سنتی ، آزرم و معصومیت خود را حفظ کرده است.
ر
*
فیلم حاجی آقا آکتور سینما از نظر تکنیکی ضعیف است و امکان چندانی برای جلوه گری بازیگران فراهم نمی آورد در نتیجه ، بازیگر زن این فیلم یعنی آسیا ، به خوبی دیده نمی شود و مورد توجه قرار نمی گیرد. بنابراین با وجود شهرتی که فیلم در وجدان آگاه سینمای ایران کسب می کند ، آسیا توشه ای از این شهرت بر نمی گیرد و به یکی از فراموش شده گان تاریخ سینمای ایران تبدیل می شود.ر
*
*
*
*
لازم به توجه است که آسیا قسطانیان ، نخستین بازیگر زن سینمای ایران ، مسیحی بود و زنان مسلمان ایرانی به دلیل بافت سنتی جامعه ی آن زمان ،هرگز جرات ظاهر شدن در فیلم های سینمایی را نداشتند.ر
*

*
شناسنامه ی فیلم حاجی آقا آکتور سینما
محصول : پرس فیلم

فیلم نامه و کارگردان : آوانس اوگانیانس

تهیه کننده : مقاصدزاده فروزین و شرکا

فیلم بردار : پائولویوتومکین

بازیگران : حبیب الله مراد ، آسیا قسطانیان ، زما آگانیانس ، عباس خان طاهباز ، عبای قلی خان عدالت پور ، غلامعلی خان سهرابی فرد و آوانس اوگانیانس

سی و پنج میلی متری ، سیاه و سفید - صامت

با میان نویس به زبان های فارسی ، فرانسه و روسی

سوم دی ماه 1386 خورشیدی

*

19 comments:

Maryam said...

آنسه ی عزیزم وبلاگ نو مبارک

کار بسیار جالب و مهمی را آغاز کرده ای که امیدوارم در آن موفق باشی و بتوانی فرهنگ جامع زنان بازیگر ایران را از آغاز تا امروز تهیه کنی
همان طور که گفتی این مطالب می تواند مرجع خوبی برای علاقه مندان سینما باشد

برای خود من این اطلاعات بسیار با ارزش هستند چون من به اندازه ی تو در این زمینه تحقیق نکرده ام و آن چه در این وبلاگ می خوانم برام تازه است و آموزنده

درود بر تو که همیشه ایده های خوب و عالی در سر داری

MAHMOOD said...

آنسه جان
ضمن درود خرسند و خوشحالم که چنین وبلاگی را بازگشایی کردی

مطمئن باش من همچون گذشته، یکی از تعقیب کننده گان مطالبت خواهم بود و خواهم آموخت

امید که با یاری و اطلاعات دوستان بتوانیم حقایق و مطالبی که تا پیش از این فقط در دنیای کتب و مجلات خاک می خوردند را این بار در فضای مجازی بازتاب دهیم

شاد و پیروز باشی دوست خوبم

Anonymous said...

درود و سپاس. امیدوارم کارتان را ادامه دهید. برایتان آرزوی موفقیت می کنم. با احترام، فریدون

Anonymous said...

با سلام
آنسه خانم ، تبریک منو بپذیرین. وبلاگ بسیار قشنگ و مفیدی هست با یک سوژه جالب.امیدوارم که در این وبلاگ هم موفق باشین.
مرسی

eb said...

آنسه عزیز تبریک من رو هم پذیرا باشید کار بسیار جالبی هست و همونطور که خودتون اشاره کردید قطعا به مرجعی در این زمینه تبدیل خواهد شد.

امکانش هست که نام وبلاگ را به فارسی درج کنید؟ فکر می کنم زیباتر باشد

پست اول بسیار خواندنی بود. با عکسهای جالب توجه، حتما ما رو از آپدیتها خبردار کنید

موفق باشید

Anonymous said...

درود.
ممنونم. لذت بردم. مطلبی بود که تا به حال نمی دانستم. لطفا اگر پست جدید داشتید به من خبر بدید.
بدرود

Anonymous said...

سلام آنسه جان
حضور شما در عرصه ای دیگر از فرهنگ و هنر ایرانی را تبریک می گویم و برای تداوم فعالیت فرهنگی شما در این وبگاه آرزوی موفقیت می کنم .

کار جدید شما در این عرصه در خور تحسین و سپاس است البته آفت هایی نیز در این کار است که امید است به آن دچار نشوید .

مهمترین آفت کار در این عرصه آن است که از هدفی که برای خود ترسیم کرده اید دور شوید بر اساس مطلبی که شما نوشته اید هدفتان این است ....هدف این وبلاگ ، معرفی بازیگران زن ایرانی و چگونگی ظهور زنان در سینمای ایران ونیز شرح حال و فیلم شناسی زنان بازیگر که من از آن ها با نام ستاره بانوهای سینمای ایران یاد می کنم ، است. هم چنین پرداختن به این موضوع که ستاره بانوهای سینمای ایران در فیلم های ایرانی بیش تر در چه نقش هایی ظاهر می شدند و چه گونه از استعداد داشته یا نداشته شان در فیلم ها استفاده می شد....
قطعا این هدفی متعالی و بزرگ است اما همانطور که گفتم ممکن است دستخوش آفت هایی شود . از جمله این آفت ها این است که هدف یاد شده که بیشتر جان مایه فرهنگی و هنری دارد و در یک عرصه حرفه ای به ان پرداخته می شود به خار و خاشاک سیاست آلوده شود .

نگاه سیاسی به حضور یا عدم حضور بانو.ان در عرصه سینما موضوعی است که اگر به ان مبتلا نشوید بهتر است و راه روشن در مقابل شما می گشاید .

مجددا برایتان آرزوی موفقیت دارم
چراغ زندگیتان همواره افروخته باد .
محمد رضا
www.gougoush.blogfa.com

Anonymous said...

با سلام و خسته نباشید

آنسه عزیز ، تبریک صمیمانه مرا بپذیر ، موضوع وبلاگ بسیار جالبه و چه اسم زیبایی هم گذاشتی. برات آرزوی موفقیت میکنم.

مطمئنم که این کار تحقیقی شما هم مثل سایت حرف بی نظیره و من خیلی خوشحالم که کسی مثل شما وقتشو صرف کارهای تحقیقی بر روی اینترنت کرده.

این مطلب رو هم خوندم. واقعا خیلی مشکله که در کاری اولین نفر باشی ، مخصوصا به قول شما در بافت سنتی جامعه ایرانی در اون زمان ، دل به دریا زدن و هنرپیشه شدن ، دل دریایی میخواست.

بهرحال این زنان شجاع بودند که راه را برای ورود خانمها به سینمای ایران باز کردن. درود بر همه شون و درود بر شما آنسه جان که این اطلاعات مفید را در احتیار ما قرار میدی.
با آرزوی موفقیت بیش از پیش برای شما.

Anonymous said...

سلام. بسیار جالب و خواندنی بود واقعا لذت بردم. خسته نباشید.
یه سوال: چه روزهایی آپ میکنین؟

مینا

Anonymous said...

آنسه جان تبريک ميگم . اميدورام در وبلاگ جديدتون موفق باشيد و به اهدافتون برسيد

Anonymous said...

با درود
خسته نباشین. کار بسیار زیبا و جالبی دارین انجام میدین فقط خواهشا تا آخرش ادامه بدین و وسط کار قطع نکنین.

Anonymous said...

merci azizam
baba to karet kheili dorosteh beh khoda ,vaghan khasteh nabashi.

eb said...

از شما هم متشکرم آنسه عزیز، شادم کردی
@};-

Anonymous said...

درود بر شما آنسه عزیز
امیدوارم در این کار تازه تون هم مثل کارهای گذشته موفق باشید
مطمئنم با پشتکار و دقتی که شما دارید در هر زمینه ای موفق می شید

مطلب اولتون خیلی جالب بود.برای ما که هیچکدوم از اینهارو نمی شناسیم این مطالب واقعا خوندنیه

موفق باشید

Anonymous said...

یه پیامی این جا هست که یه کمی خنده داره
البته قصد جسارت ندارم اما دوستی بی نام و نشون پیام گذاشته گفته هرموقع مطلب جدیدی داشتید منو خبر کنید اما خودشو معرفی نکرده

دوست عزیز وقتی مطلب جدید داشتیم چه کسی رو خبر کنیم و کجا ؟ اگه لطف کنید بگید ممنون می شیم

Anonymous said...

_____________@__@@_____@
____________@@_@__@_____@
___________@@@_____@@___@@@@@
__________@@@@______@@_@____@@
_________@@@@_______@@______@_@
_________@@@@_______@@______@_@
_________@@@@_______@_______@
_________@@@@@_____@_______@
__________@@@@@____@______@
___________@@@@@@@______@
__@@@_________@@@@@_@
@@@@@@@________@@_____
_@@@@@@@_______@_____
__@@@@@@_______@@_____
___@@_____@_____@_____
____@______@____@_____@_@@
_______@@@@_@__@@_@_@@@@@
_____@@@@@@_@_@@__@@@@@@@
____@@@@@@@__@@______@@@@@
____@@@@@_____@_________@@@
____@@_________@__________@
_____@_________@_____
_______________@_____
____________@_@_____
_____________@@_@_____
______________@@_____
______________@_____
سلام دوست قدیمی
وبلاگت بسیار زیباست و موضوع خیلی جالبی را انتخاب کردی.
براتون موفقیت آرزو میکنم.
علیرضا

Anonymous said...

This site is one of the best I have ever seen, wish I had one like this.Thank you.

Anonymous said...

salam, khaste nabashid, in matlab ham mesl e 2 matlab e dige jadid va jaleb bood. poshtekar e shoma ba davam bashad.

Anonymous said...

salaam aanseh jan ...
khoobi ?
up kardi o khabar nadadi ?
gaahi behem sar bezan , ba in kaar kheyli khoshhalam mikoni ...
sabz baashi khoob e hamtaraaneh...